Trong thời đại mà lời kêu gọi “hãy yêu bản thân” xuất hiện khắp mọi nơi. Từ mạng xã hội, sách self – help cho đến những caption với những nội dung về khái niệm này, nhiều người vẫn bối rối: Yêu bản thân thật sự là gì? Hôm trước mình có dịp tham gia một buổi chữa lành bằng chuông xoay. Trong phần chia sẻ, chị Coach đã đặt một câu tưởng quen nhưng lại đầy sức nặng: “Yêu chính mình là gì?”
1. Thế nào là yêu chính mình?
Câu hỏi nghe quen đến mức tưởng như là sáo rỗng. Nhưng khi dừng lại và suy ngẫm, bạn sẽ nhận ra rằng đây là một câu hỏi nền tảng cho hạnh phúc và sự phát triển cá nhân. Theo góc nhìn tâm lý học, nhiều người thường nhầm lẫn giữa ba khái niệm tưởng chừng giống nhau:
Tự yêu bản thân (Self-love): thực sự quan tâm và chăm sóc bản thân một cách tỉnh táo.
Tự trọng (Self-respect): biết giá trị bản thân và giữ vững ranh giới cá nhân.
Tự nuông chiều (Self-indulgence): chiều theo mọi ham muốn, không phân biệt nhu cầu thực sự và nhất thời.
Với mình, yêu bản thân không phải sống ích kỷ, không phải ép mình hoàn hảo, cũng không phải cứ chiều chuộng mỗi khi cảm xúc lên tiếng. Yêu bản thân là một hành trình dũng cảm, tỉnh táo và liên tục.
2. Yêu bản thân là chịu trách nhiệm nhưng không tự kết án
Theo Carl Jung, con người chỉ trưởng thành khi đủ dũng cảm đối diện với “cái bóng” – phần chưa hoàn thiện, ích kỷ, hay đầy xấu hổ trong mỗi chúng ta.
Nhưng đối diện không có nghĩa là chống lại hay phủ nhận. Mà là nhìn thẳng vào vùng tối ấy, chấp nhận nó là một phần của bản thân, đồng thời không để nó chi phối hành động của mình.
“Tôi không trốn chạy khỏi bạn. Nhưng tôi cũng không để bạn dẫn đường. Bạn là một phần của tôi, và tôi đang học cách yêu thương cả phần bóng tối ấy.”
Điều này giúp bạn trưởng thành mà không bị mắc kẹt trong cảm giác tội lỗi, học cách nhận lỗi nhưng vẫn nuôi dưỡng bản thân. Khi bạn đủ can đảm chịu trách nhiệm, mỗi thất bại hay sai lầm đều trở thành bài học quý giá.
3. Yêu bản thân là lắng nghe nhu cầu thật sự
Nhiều người nhầm lẫn yêu bản thân với việc chiều theo mọi ham muốn. Nhưng không phải thấy mệt là tắt máy ngay, cũng không phải lúc nào thèm ăn là xả láng cho đã.
Tâm lý học hành vi chỉ ra rằng bộ não thường chọn phần thưởng tức thì, nhưng yêu bản thân thực sự là dừng lại và tự vấn: “Mình đang cần điều này thật, hay chỉ đang trốn tránh điều khác?”, “Việc này làm mình vui, hay đang tạm che đi một vấn đề nào đó bên trong?”
Khi bạn hiểu được nhu cầu thực sự của mình, bạn trở thành người biết lắng nghe và chăm sóc bản thân tốt nhất, không dựa vào sự thoải mái nhất thời hay các hành vi tự hủy hoại. Đây cũng là cách giúp bạn phát triển sức khoẻ tinh thần lâu dài, thay vì chỉ chạy theo cảm xúc nhất thời.
4. Yêu bản thân không phải ép mình hoàn hảo
Không ai cần trở thành “phiên bản tốt nhất” ngay lập tức, và cũng không nên gồng mình vì ai đó ngoài kia. Thay vào đó, hãy trung thực với bản thân trong từng giai đoạn, kiên nhẫn với sự phát triển riêng.
Ví dụ: Khi thất bại, bạn cho phép bản thân học hỏi thay vì tự trách. Khi mệt, bạn cho phép nghỉ ngơi thay vì cảm thấy tội lỗi. Khi vui, bạn tận hưởng mà không lo sợ bị đánh giá.
Từ sự trung thực ấy, sự phát triển sẽ đến, chậm nhưng chắc. Yêu bản thân là đối xử mềm mại nhưng không quá nuông chiều, kiên định nhưng không hà khắc. Nó giống như trồng một cái cây: bạn tưới nước, chăm sóc, và kiên nhẫn chờ đợi từng mầm non nảy sinh.
5. Yêu bản thân là đủ sức chứa cả cảm xúc tích cực lẫn tiêu cực
Theo tiến sĩ Kristin Neff (ĐH Texas), tự từ bi (self-compassion) còn quan trọng hơn cả tự tin. Đây là khả năng ôm lấy chính mình khi thất bại, khi bị so sánh, hoặc khi cảm thấy không đủ tốt.
Yêu bản thân là không bỏ rơi mình, không ép bản thân phải vui lên, phải mạnh mẽ hay biết ơn khi trái tim chưa sẵn sàng. Bạn chỉ cần đứng về phía mình trong khoảnh khắc dễ tổn thương nhất, đủ để vượt qua cảm xúc tiêu cực mà không đánh mất bản thân.
Điều này giúp bạn hình thành sự bình an nội tâm, giảm căng thẳng và áp lực xã hội. Khi bạn đủ sức chứa những cảm xúc tiêu cực, bạn sẽ tự do lựa chọn cách phản ứng, thay vì bị cảm xúc điều khiển.
6. Yêu bản thân là thực hành liên tục
Yêu bản thân không phải là mặc đẹp, uống trà, hay viết những status yêu đời. Thực hành yêu bản thân là: Khi ở một mình, bạn có thực sự tử tế với chính mình không? Khi thất bại, bạn có đứng về phía mình không? Khi bị tổn thương, bạn có nuôi dưỡng bản thân thay vì chối bỏ cảm xúc?
Có lúc bạn sẽ đúng, có lúc sai, nhưng quan trọng là hành trình liên tục. Sai rồi sẽ thành đúng, và mỗi lần thực hành đều củng cố thói quen yêu bản thân.
7. Hướng dẫn thực hành yêu bản thân hàng ngày
Viết nhật ký self-reflection
Ghi lại cảm xúc, thành tựu và thất bại mỗi ngày giúp nhận diện bản thân rõ hơn và tăng khả năng tự nhận thức.
Thiết lập ranh giới cá nhân
Học nói “không” khi cần thiết, bảo vệ năng lượng cá nhân và không để người khác quyết định cảm xúc của bạn.
Thực hành mindfulness
Các hoạt động thiền, thở sâu, hay yoga giúp nhận diện cảm xúc mà không phán xét, nuôi dưỡng self-compassion.
Dành thời gian cho bản thân
Tìm những hoạt động bạn yêu thích, nhưng nhớ cân bằng giữa ham muốn nhất thời và nhu cầu thực sự.
Nhìn nhận và khen ngợi bản thân
Hãy nhận ra giá trị của mình mỗi ngày, dù là những việc nhỏ nhất, thay vì chờ đến thành tựu lớn mới cảm thấy xứng đáng.
Yêu bản thân là một hành trình, không phải điểm đến. Nó không dễ dàng, nhưng đầy can đảm và tỉnh táo. Khi bạn học cách: Chấp nhận cả phần tối của bản thân Lắng nghe nhu cầu thật sự. Kiên nhẫn với sự phát triển riêng. Đủ sức chứa cả cảm xúc tiêu cực. Thực hành liên tục. Khi đó bạn sẽ cảm nhận được sự an yên, tự do và trọn vẹn trong chính mình.
Hãy nhớ, yêu bản thân không phải là sự phục vụ ích kỷ, mà là sống trung thực và tử tế với chính mình mỗi ngày. Khi bạn đứng về phía mình, cả thế giới bên ngoài sẽ trở nên nhẹ nhàng hơn.
Xem thêm:
Khi thấu hiểu trở thanh một hình thức kiểm soát mang vỏ bọc tử tế
