Trong cuộc sống, những lỗi lầm của chúng ta thường rơi vào hai nhóm: Làm điều không nên làm và không làm điều nên làm. Trong Kinh Thánh, điều này được gọi là tội do phạm (sins of commission) và tội thiếu sót (sins of omission). Tất cả những lựa chọn, quyết định của ta đều đi kèm rủi ro và dễ dính một trong hai sai lầm đó. Vậy câu hỏi lớn là: Tổng thể, hành động nào khiến chúng ta hối tiếc lâu dài hơn? Cùng tìm hiểu nhé!
Cảm giác “ngu ngốc nhất thời” với “nỗi tiếc nuối dài hạn”
Cảm giác “ngu ngốc nhất thời” với “nỗi tiếc nuối dài hạn” là một hiện tượng tâm lý mà chúng ta thường xuyên trải qua, và đó chính là chủ đề mà nhà tâm lý học xã hội Thomas Gilovich (1995) đã nghiên cứu. Kết luận của ông về vấn đề này khiến nhiều người giật mình, vì nó phản ánh một sự thật rất sâu sắc về cách chúng ta cảm nhận sai lầm.
Gilovich chỉ ra rằng, những sai lầm do hành động sai lầm thường gây đau đớn tức thì. Ví dụ, ta có thể cảm thấy cực kỳ xấu hổ và tiếc nuối khi yêu nhầm người, từ bỏ công việc quá sớm, hay đầu tư vào những dự án thất bại. Cảm giác đó là nỗi đau ngay lập tức, khiến ta tự trách bản thân và cảm thấy mình thật ngu ngốc. Trong những khoảnh khắc đó, chúng ta thường tự hỏi: “Trời ơi, sao mình lại có thể làm như vậy?”
Học hỏi và sửa chữa từ những sai lầm
Tuy nhiên, cảm giác này lại chỉ là nỗi đau nhất thời, vì chúng ta có thể học hỏi và sửa chữa từ những sai lầm đó. Sau khi cơn bão cảm xúc lắng xuống, ta dần nhận ra rằng những sai lầm này chỉ là phần nhỏ trong hành trình cuộc sống.
Ngược lại, những điều ta không làm, những cơ hội bỏ lỡ, lại để lại nỗi tiếc nuối kéo dài. Đó là sự tiếc nuối về những quyết định chưa từng được đưa ra, những lựa chọn ta chưa từng dám thử. Và chính sự không biết “nếu mình làm thì sao?” sẽ luôn đeo bám ta, khiến ta cảm thấy ân hận và nuối tiếc mãi.
Nhưng rồi mọi thứ cũng sẽ qua…
Khi hành động đã diễn ra, hậu quả cũng sẽ rõ ràng, và ta có thể xử lý hoặc ít nhất là học được một bài học từ đó. Dù kết quả có như thế nào, ta vẫn có thể bước tiếp, vì ít nhất ta đã thử.
Ngược lại, những điều ám ảnh ta lâu dài không phải là những sai lầm đã làm, mà là những thứ ta chưa bao giờ làm. Những điều không thực hiện sẽ luôn theo ta, khiến ta tự hỏi: “Giá như mình làm thế này…”.
Đó là lời tỏ tình chưa kịp nói, là cơ hội công việc bị từ chối vì sợ, là chuyến đi không thực hiện chỉ vì sự ngần ngại, là lần không dám đứng lên bảo vệ điều đúng đắn.
Vì sao những điều này lại đau đớn hơn? Vì ta sẽ không bao giờ biết được điều gì sẽ xảy ra nếu ta hành động. Những cơ hội đã trôi qua mãi mãi sẽ không quay lại, và đó chính là thứ khiến ta day dứt nhất.
Những gì không xảy ra… mới khiến tim mình cắn rứt
Gilovich đã chỉ ra rằng, con người thường dễ dàng tha thứ cho bản thân khi làm sai, nhưng lại không thể tha thứ cho mình khi chưa từng cố gắng. Tâm lý hối tiếc vì không hành động (inaction regret) là thứ khiến ta cảm thấy day dứt, không phải vì sai lầm đã xảy ra, mà vì những cơ hội đã trôi qua mà không được nắm bắt. Ta tiếc vì đã không làm gì đó để thay đổi kết quả, để có thể viết thêm một chương mới cho câu chuyện cuộc đời.
Vậy nên, nếu bạn đang phân vân…
Chẳng hạn như:
– Có nên nhắn tin rủ crush đi cà phê?
– Có nên thử một công việc mạo hiểm hơn?
– Có nên đi xem bộ phim đang hot dù hôm nay hơi lười?
– Có nên bắt đầu một dự án mà bạn đã ấp ủ từ lâu?
Lời khuyên là: Hãy thử làm đi. Dù kết quả có thể không hoàn hảo, nhưng ít nhất bạn sẽ không phải hối tiếc vì đã không thử. Bởi vì khi bạn hành động, dù gì đi nữa, bạn cũng đã có một trải nghiệm mới, và đó là điều quan trọng nhất.
Xem thêm:
Hiền lành với cả thế giới nhưng lại hay nổi giận với người thân?
